Hải Vân Quan là một di tích lịch sử – kiến trúc nổi tiếng, nằm trên đỉnh đèo Hải Vân, nơi giáp ranh giữa thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên Huế. Với vị trí chiến lược quan trọng cùng cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, Hải Vân Quan từ lâu đã được mệnh danh là “Đệ nhất hùng quan” – cửa ải hùng vĩ bậc nhất nước ta.
Vị trí địa lý và lịch sử
Hải Vân Quan nằm trên độ cao khoảng 500 mét so với mực nước biển, thuộc dãy núi Bạch Mã, án ngữ trên trục giao thông Bắc – Nam xưa kia. Từ thời nhà Trần, nơi đây đã được xem là tuyến phòng thủ trọng yếu. Tuy nhiên, Hải Vân Quan như ta thấy ngày nay được xây dựng vào năm 1826 dưới triều vua Minh Mạng (nhà Nguyễn), nhằm củng cố quốc phòng và kiểm soát tuyến đường huyết mạch ra – vào kinh đô Huế.
Trên cổng phía nam ghi ba chữ Hán: “Hải Vân Quan”, còn phía bắc ghi “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”, như một lời khẳng định về vẻ đẹp và tầm vóc của nơi đây.
Giá trị văn hóa – lịch sử
Không chỉ là một di tích quân sự, Hải Vân Quan còn là một biểu tượng lịch sử gắn liền với công cuộc giữ nước, mở mang bờ cõi của dân tộc. Trải qua thời gian, nơi đây chứng kiến nhiều biến động lịch sử, từ thời phong kiến, thời Pháp thuộc đến chiến tranh hiện đại.
Về kiến trúc, Hải Vân Quan gồm một cổng chính và nhiều tường thành bằng đá, gạch, được xây dựng vững chắc. Dù thời gian và chiến tranh đã làm hư hại phần nào, nhưng di tích vẫn giữ được vẻ uy nghiêm, cổ kính.
Giá trị du lịch và bảo tồn
Ngày nay, Hải Vân Quan là điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Đứng từ đỉnh đèo, du khách có thể ngắm trọn vịnh Lăng Cô xanh ngắt phía bắc và thành phố Đà Nẵng hiện đại phía nam, trong làn mây bảng lảng bao quanh đèo – đúng như tên gọi “Hải Vân” (biển mây).
Năm 2017, di tích được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích quốc gia, và gần đây có những nỗ lực phục dựng, bảo tồn để giữ gìn giá trị của công trình này cho thế hệ sau.
Hải Vân Quan không chỉ là chứng tích của lịch sử, mà còn là biểu tượng văn hóa và vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ của Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích này có ý nghĩa lớn trong việc gìn giữ bản sắc dân tộc, đồng thời phát triển du lịch bền vững.
